Liệt nữ truyện Phàn Cơ

Phần truyện về Phàn Cơ trong Liệt nữ truyện, nguyên văn:

樊姬,楚莊王之夫人也。莊王即位,好狩獵。樊姬諫不止,乃不食禽獸之肉,王改過,勤於政事。王嘗聽朝罷晏,姬下殿迎曰:「何罷晏也,得無飢倦乎?」王曰:「與賢者語,不知飢倦也。」姬曰:「王之所謂賢者何也?」曰:「虞丘子也。」姬掩口而笑,王曰:「姬之所笑何也?」曰:「虞丘子賢則賢矣,未忠也。」王曰:「何謂也?」對曰:「妾執巾櫛十一年,遣人之鄭衛,求美人進於王。今賢於妾者二人,同列者七人。妾豈不欲擅王之愛寵哉!妾聞『堂上兼女,所以觀人能也。』妾不能以私蔽公,欲王多見知人能也。今虞丘子相楚十餘年,所薦非子弟,則族昆弟,未聞進賢退不肖,是蔽君而塞賢路。知賢不進,是不忠;不知其賢,是不智也。妾之所笑,不亦可乎!」王悅。明日,王以姬言告虞丘子,丘子避席,不知所對。於是避舍,使人迎孫叔敖而進之,王以為令尹。治楚三年,而莊王以霸。楚史書曰:「莊王之霸,樊姬之力也。」詩曰:「大夫夙退,無使君勞。」其君者,謂女君也。又曰:「溫恭朝夕,執事有恪。」此之謂也。

頌曰:樊姬謙讓,靡有嫉妒,薦進美人,與己同處,非刺虞丘,蔽賢之路,楚莊用焉,功業遂伯。

.

Phàn Cơ, là phu nhân của Sở Trang vương. Trang vương tức vị, thích săn bắn. Phàn Cơ can gián không được, bèn quyết không ăn thịt cầm thú, từ đấy Vương sửa đổi, chuyên việc chính sự hơn. Vương thường thính triều bãi yến, Cơ tự đến điện hỏi:"Vì sao lại bãi yến, hẳn có cơ duyên gì?!", Vương nói:"Cùng người hiền nói chuyện, thì có chuyện gì chứ?". Cơ nói:"Người bên cạnh ngài, là ai hiền?", Vương lại đáp:"Là Ngu Khâu Tử". Cơ mím chặt miệng mà cười, Vương hỏi:"Cơ vì sao lại cười?", Cơ bèn đáp:"Ngu Khâu Tử hiền thì có hiền, nhưng trung thì chưa chắc".

Vương hỏi:"Sao lại vậy?", Cơ bèn đáp:"Thiếp hầu hạ quân vương, ngót cũng 10 năm. Đã từng sai người khắp các nước Trịnh, nước Vệ, cũng là để kiếm hiền nữ hầu hạ quân vương. Nay người hiền hơn thiếp có hai người, địa vị cao ngang thiếp 7 người, mà thiếp có tranh sủng luyến ái với quân vương không?! Thiếp thường vấn「"Đường thượng kiêm nữ, sở dĩ quan nhân năng dã"」, thiếp thân chưa hề lấy chuyện tư át chuyện công, luôn dục Vương gặp được người hiền đức của thiên hạ. Ngu Khâu Tử làm Tể tướng đã hơn 10 năm, tiến cử không phải đệ tử của chính mình không thì cũng anh em trong gia tộc. Người làm Tể tướng như thế, biết nhân tài mà không tiến cử, là bất trung; không biết ai hiền mà tiến cử, là không có trí. Đến đây thiếp càng không thể không cười". Vương ngẫm thấy có lý.

Ngày hôm sau, Vương nói lại lời của Cơ với Khâu Ngu Tử, hắn hốt hoảng mà không đáp lại được. Sau khi về nhà, liền tiến cử Tôn Thúc Ngao, Vương lấy làm Lệnh doãn. Trong vòng 3 năm, Trang vương xưng Bá. Sách sử Sở có viết:"Trang vương xưng Bá, ấy là có công của Phàn Cơ". Kinh Thi viết:"Đại phu túc thối, vô sử quân lao", kỳ quân giả, vị nữ quân dã. Lại viết:"Ôn cung triều tịch, chấp sự hữu khác", thử chi vị dã.

Tụng: Phàn Cơ khiêm nhượng, mĩ hữu tật đố, tiến tiến mỹ nhân, dữ kỷ đồng xử, phi thứ ngu khâu, tế hiền chi lộ, Sở Trang dụng yên, công nghiệp toại bá.

— Trích Liệt nữ truyện - "Sở Trang Phàn cơ"